شرق سپید رود؛
ساکنان شهرهای آستانه اشرفیه ،لاهیجان ،لنگرود ،رودسر تا غرب مازندران
(تنکابن ، چالوس و نوشهر )در جلگه به زبان گیلکی صیقل شده و آرام و با آواهای کوتاه سخن می گویند.اما همین گروه در کوهستانهای سیاهکل ،دیلمان ،اشکورات و منطقه دو هزار و سه هزار با آواهای بلند و واژه های اصیل که کشش آنان به زبان باستانی و مادی ، پهلوی ساسانی نزدیک است به سخن می نشیند و تحت تاثیر بافت کلامی" دیلمی" هستند.
زبان گیلکی و گویش های گوناگون؛
درزبان محلی گیلکی دو لهجه متفاوت شرق گیلان و غرب گیلان قابل تشخیص است.لهجه ی معیار رشتی که مرکز آن شهر رشت و مردم بندر انزلی و حومه و
صومعه سرا،لشت نشاء،کوچصفهان بدان سخن می گویند و لهجه دیگر لاهیجان و لنگرود و رودسر حومه آن ،که لهجه معیارآن لنگرودی است.
هر گاه سخن گویان این دو لهجه در کنار هم قرار گیرند، از لهجه ی معیار که رشتی باشد ،استفاده می کنند.زیرا زبان وسیله ای است که ارتباط بین افراد جامعه را تسهیل وبر قرار می سازد.
√ساده ترین گویش گیلکی ،گویش شهروندان رشت و حومه است.
√مشکل ترین ،گیلکی مردم کوه نشین ،اعم از گالشی ها و تالشی هاست.
√واژگان گیلکی رشتی در غرب تحت تاثیر واژه های تالشی و فومنی بوده در شرق تاثیر واژه های گالشی (دیلمی ) قابل تامل است.
√ د -در زبان گیلکی ،اضافه مقلوب است مانند؛
کتاب حسن به حَسَن کتاب /درخت توت به توتِ دار.
_ زبان گیلکی -علی اکبر مرادیان گروسی ؛متخلص به ؛بوسار-نویسنده و پژوهشگر زبان و ادبیات گیلکی
-عکس دوم -از نت برداشته شده است.
-واژگانی بازمانده ز گذشته ی دیرین چون ؛مار =مادر.پئر=پدر.زاما =داماد.
امان=ما.اوشان=آنها.آشان=اینها.دیم=چهره.کشه=آغوش.